اتوتوکسیک چیست ؟
اتو به معنی گوش و توکسیک به معنی سمیت ( سمی بودن ) و مفهوم کلی آن مسمومیت گوش که بر اثر داروها و مواد شیمیایی ایجاد می شود که به گوش داخلی و یا عصب حلزونی دهلیزی آسیب می رساند و باعث کم شنوایی ، وزوز گوش ، و بهم خوردن حس تعادل در فرد می شود هر داروئی با پتانسیل ایجاد واکنشهای سمی در ساختارهای گوش از جمله حلزون و سیستم تعادلی دهلیزی به عنوان دارویی اتوتوکسیک شناخته می شود . در تقسیم بندیهای داروئی پیش از 100 دارو در کلاس این داروها قرار می گیرند .
چه تغییراتی در گوش ایجاد می شود ؟
3 ناحیه از طریق این داروها می تواند آسیب ببیند و یا از بین برود .
- سلولهای مویی حلزون در درون گوش داخلی که مسئول تقویت و تبدیل صدا از حالت مکانیکی که اکوستیکی به حالت الکترونیکی و پردازش اولیه صدا می باشد . معمولا آسیب در این ناحیه باعث کاهش شنوایی حسی عصبی در گوش می شود .
- اختلال در سیستم تعادل دهلیزی سلولهای حساسه تعادلی می بیند و باعث می شود پیامهای تعادلی به مغز به خوبی ارسال نشود
- اختلال در عصب دهلیزی حلزونی که مسئول ارسال پیامها به مغز می باشد که آسیب در این قسنت نیز باعث کاهش شنوایی و اختلالات تعادل می گردد .
علائم
علائم و آسیب حلزونی می تواند به صورت وزوز گوش خفیف تا شدید ، یا نوسانی باشد کم شنوایی یک یا دو طرفه مخصوصا در فرکانسهای بالا ظهور پیدا می کند و اگر شدت مسمومیت دارویی زیاد باشد کم شنوایی ممکن است شدید تا عمیق شود علائم اختلال تعادل می تواند به صورت سر گیجه و استفراغ و یا نیستاگموس ( حرکات سریع چشم ) که می تواند یک طرفه یا دو طرفه باشد . در یک طرفه علائم ممکن است خفیف باشد و بعد از مدت زمان کوتاهی بهبود پیدا کند اما در دو طرفه علائم شدید تر بوده و فرد در تحمل حرکت سر عاجز و ناتوان بوده ، احساس سبکی و خستگی در سر داشته و علائم بهبودی در فرد دیر تر ایجاد می شود . از دیگر علائم درگیری دو طرفه می توان به سردرد ، احساس پری گوش ، استفراغ و تهوع شدید و مشکل تعادل در تاریکی اشاره کرد.
چه داروهایی اتوتوکسیک هستند ؟
داروهای زیادی وجود دارند که برای گوش مضر و سمی می باشند این داروها برای درمان بیماران قلبی ، سرطانها ، و یا عفونتها استفاده می شود که برای حفظ سلامتی و جان فرد لازم و ضروری می باشد میزان سمیت این داروها بستگی دوز دارو ، مدت مصرف دارو ، میزان طول عمر دارو ، میزان تزریق و مصرف همزمان با سایر داروها و یا حساسیت ژنتیکی فرد بستگی دارد
- آسپرین
در دوز های زیاد و بالا ممکن است باعث کاهش شنوایی موقت و وزوز گوش شود
- داروهای شیمی وسایر داروهای ضد سرطان
مثل داروهای سیکلوفسفاسید ، سیس پلاتین ، وبلومایسین
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
مثل نا پروکسن و ایبوپروفن که باعث کم شنوایی و وزوز در حد جزئی و موقت می شود .
- دیورتیکها :
که برای درمان فشار خون بالا و نارسایی قلب استفاده می شود .
آنتی بیوتیکها ( آمینوگلیکوزیدها ) که شامل موارد ذیل می باشد .
- استرپتومایسین
که بیشتر بر روی سیستم تعادل دهلیزی اثر گذار می شود و حلزون را کم تر درگیر می کند .
- نئومایسین
بیشتر بر روی حلزون و شنوایی اثر گذار بوده و در بین داروها بیشترین صدمات را به سیستم شنوایی وارد می کند
- کانامایسین وآمیکایسین
بیشتر بر روی حلزون وشنوایی اثر گذار بوده و کم شنوایی خفیف تا متوسط ایجاد می کند .
- جنتامایسین و توبرامایسین
بر هر دو سیستم تعادل و حلزون اثر گذار بوده و باعث اختلال تعادل و کم شنوایی می شود .
- ونکومایسین
باعث کم شنوایی مخصوصا وقتی که بیمار نارسایی کلیوی داشته باشد می شود .
مسمومیت گوش چگونه تشخیص داده می شود ؟
تشخیص بر اساس تاریخچه ، علائم ، و نتایج آزمایشات بیمار می باشد هیچ تست خاصی برای اندازه گیری مستقیم مسمومیت وجود ندارد . با سوال و تاریخچه گیری از بیمار که چه داروهایی و با چه دوزی استفاده کرده و با انجام آزمایش های شنوایی و تعادل برای بررسی علائم آن می توان تا حدودی به میزان مسمومیت گوش پی برد .
آزمایشهای شنوایی و تعادل شامل :
- ادیومتری با تون خالص PTA
- ویدئونیستاگموگرافی یا VNG
- الکتروکوکلئوگرافی یا ECOG
- صندلی چرخان SHA
وتست وستیبولومیوژنیک یا VEMP
درمان
در حال حاضر هیچ درمانی برای اختلالات شنوایی و تعادل وجود ندارد . درمانهای موجود بر روی کاهش اثرات آسیب بر زندگی شخصی وتوانبخشی متمرکز شده است . برای افرادی که دچار کم شنوایی شده اند سمعک تجویز می گردد، که قیمت سمعک بنا بر تکنولوژی به کار رفته در آن متغیر است، و کسانی که کم شنوایی آن عمیق می باشد کاشت حلزون پیشنهاد می شود و کسانی که دچار اختلال و ستیبولار هستند فیزیوتراپی و توانبخشی وستیبولار توصیه می گردد .
پیشگیری
- استفاده از داروها فقط بر اساس تجویز پزشک مصرف شود
- از مصرف خودسرانه داروها خودداری کنید
- در صورت امکان از خوردن چند دارو همزمان خودداری کرده و در این مورد با پزشک مشورت کنید .
- اگر در معرفی مواد شیمیایی هستید که برای گوش مضر می باشد از تهویه مناسب استفاده نمایید .
- با شروع شدن علائم مسمومیت گوش ، ( کم شنوایی ، وزوز ، سرگیجه ) سریعا به پزشک مراجعه نمایید .
