اختلال شنوایی و گفتار میتواند برای هرکسی، کودکان وبزرگسالان در هر سنی اتفاق بیفتد. دلایل زیادی برای رخ دادن این اختلالات وجود دارد. علل ایجاد اختلالات شنوایی و گفتار میتواند رشدی، جسمی ویا به علت بیماری و ... باشد. راه‌های زیادی برای درمان این اختلالات وجود دارد. در این مقاله ابتدا تعاریفی از اختلال شنوایی و گفتاری را به صورت مجزا بیان می‌کنیم و علل ایجاد این اختلالات را مورد بحث قرار می‌دهیم و در آخر در مورد ارتباط بین اختلالات شنوایی بر روی گفتار صحبت می‌کنیم. قبل از شروع مبحث باید بگویم اکثر افرادی که دچار اختلالات گفتاری هستند از کم شنوایی و اختلالات شنوایی رنج می‌برند که این کم‌شنوایی در سنین مختلف اثرات مختلفی بر روی گفتار می‌گذارد.
اختلال شنوایی
وضعیتی است که شما نمی‌توانید صداها را به صورت کامل دریافت کنید و بعضی از جزئیات صدا برای شما کاملاً مشخص نمی‌شود. این اختلال ممکن است دائمی و یا نوسانی باشد. درمان‌پذیر بودن کم‌شنوایی به ماهیت علل ایجاد آن بستگی دارد. ا گر کم‌شنوایی براثر عوامل ژنتیکی و مادرزادی ایجاد شده باشد و سیستم حس و عصب گوش دچار اختلال شده باشد معمولاً درمان دارویی ندارد. اما اگر اختلالات شنوایی بر اثر عفونت یا ناهنجاری‌های ساختاری ایجاد شده باشد، ممکن است با درمان دارویی یا اقدامات جراحی این اختلال رفع گردد.
به طور کلی 3 نوع اختلال شنوایی داریم:
1- اختلالات شنوایی انتقالی یا هدایتی که بر اثر آسیب به سیستم هدایت صدا در گوش که شامل گوش خارجی و مجرای گوش و یا پرده و استخوانچه‌های گوش، ایجاد شود که در اکثر موارد درمان دارویی و جراحی دارد.
2- اختلالات حسی عصبی شنوایی که بر اثر آسیب به سلول‌های حسی حلزون و عصب شنوایی و مسیرهای عصبی تا مغز ایجاد می‌شود که علل ایجاد آن میتواند ژنتیکی، مادرزادی یا اکتسابی (محیطی) باشد که معمولاً درمان آن به صورت توانبخشی است و درمان دارویی و جراحی ندارد.
3- کم شنوایی ترکیبی یا آمیخته که همانطور از نام آن پیداست ترکیبی از اختلال شنوایی هدایتی و حسی عصبی است که در بعضی از افراد د یده می‌شود.
علل ایجاد اختلالات شنوایی
1- کم شنوایی حسی عصبی
- اختلالات ژنتیکی
- مشکلات و بیماری‌های مادرزادی
- مشکلات حین و بعد از زایمان
- افزایش سن
- ضربه به سر (تروما)
- قرار گرفتن در معرض اصوات بلند
- آلرژی‌ها
- بیماری‌های ویروسی و باکتریایی
- تومورها
2- کم‌شنوایی هدایتی یا انتقالی
- ناهنجاری‌های ژنتیکی و مادرزادی ساختار گوش
- عفونت‌های ویروسی و باکتری گوش میانی
- جرم گوش
- تومورهای گوش میانی و خارجی
- ضربات به سر (تروما)
- آلرژی‌ها و ...
درمان
درمان غیر دارویی کم شنوایی (توانبخشی)
به طور کلی درمان به صورت دارویی و جراحی یا غیردارویی (توانبخشی) می‌باشد. بسیاری از اختلالات شنوایی مخصوصاً حسی-عصبی، درمان دارویی ندارد (به جز کم‌شنوایی‌های ناگهانی) برای کمک کردن به افراد دچار کم‌شنوایی حسی-عصبی از درمان‌های غیردارویی مثل سمعک، کاشت حلزون و تربیت شنوایی استفاده کنیم. در مورد درمان اختلالات هدایتی یا انتقالی شنوایی معمولاً از روش‌های دارویی و جراحی استفاده می‌کنیم که به صورت معمول در درمان اثرگذار می‌باشد.
بسیاری از درمان های مختلف به مشکلات شنوایی کمک می کند از جمله، سمعک و کاشت حلزون صداها را برای شنوایی بهتر تقویت می‌کنند. تکنیک‌های دیگر نظیر لب‌خوانی، میتواند به سازگاری با اختلالات شنوایی کمک می کند.
توانبخشی شنوایی شامل موارد زیر است:
• سمعک
• استراتژی های گوش دادن
• مدولاسیون فرکانس شخصی
• سیستم های FM
• سیستم های مادون قرمز
به این منظور کاشت حلزون نیز می تواند مفید باشد. برخی از این وسایل با جراحی در گوش جای می گیرند. آنها از میکروفون برای تشخیص صدا و انتقال آن به عصب شنوایی استفاده می کنند.
تأثیر سمعک بر شنوایی چیست؟ آیا شنوایی طبیعی با سمعک امکان پذیر است؟
سمعک یکی از موثرترین دستگاه های همراه است که نقش بسزایی در بهبود شنوایی افراد کم شنوا دارد، درست است که نمی تواند جای شنیدار طبیعی انسان را بگیرد اما با قرار گرفتن بر روی گوش کمک می کند تا فرد بهتر بشنود و بتواند صداهای اطراف و صحبت های دیگران را به راحتی درک کند. علاوه بر این نیز سمعک به بهبود سلامت روانی، جسمی و اجتماعی افراد کمک کرده و موجب بهبود بخشی کیفیت زندگی افراد کم شنوا می گردد.
امروزه تمامی سمعک های دیجیتال موجود در بازار برای درمان کم شنوایی افراد به صورت کاملا مدرن تولید می شوند. این دستگاه با تقویت حس شنوایی موجب وضوح شنیداری و درک بهتر گفتار افراد و اصوات می شود؛ به همین خاطر این وسیله می تواند اضطراب افراد در جمع را کاهش دهد. یک فرد کم شنوا با استفاده از سمعک می تواند با اعتماد به نفس بیشتری در جمع صحبت کند و کمتر از قرار گرفتن در اجتماع فراری باشد؛ از این رو خطر ابتلا به افسردگی، اضطراب و زوال عقل نیز در این افراد کاهش می یابد.
قسمت های مختلف سمعک
همه ی سمعک ها از سه بخش اصلی برخوردارند که موارد زیرا را شامل می شود:
میکروفون سمعک: میکروفون سمعک با جمع آوری تمامی صداهای محیط و تبدیل آن به موج های الکتریکی، آن ها را به تقویت کننده سمعک می فرستد.
تقویت کننده سمعک: این قسمت بخش اصلی سمعک است زیرا صداهای جمع آوری شده توسط میکروفون سمعک را مورد بررسی قرار داده و با توجه به میزان شنوایی که هر فرد دارد کیفیت (شدت) صدا را افزایش می دهد و در پایان این صدا را به بلندگوی سمعک ارسال می کند.
باتری سمعک : تمامی سمعک ها با توان باتری کار می کنند حتی باتری نیز قابل شارژ است و نیازی به تعویض باتری نیست.
بلندگوی سمعک: در نهایت نیز بلندگو در سمعک صدا را به درون گوش هدایت می کند.
چگونه به وسیله سمعک می توان اختلالات گفتاری را برطرف کرد؟
سمعک های هوشمند بهتر و راحت تر به شنوایی افراد کم شنوا و اختلالات گفتاری کمک می کنند. همچنین در بهبود سلامت فکری و اجتماعی افراد نیز به کار‌می آیند. توجه داشته باشید که کم شنوایی عارضه ای است که در هر سنی می تواند اتفاق بیفتد حتی در سنین خدسالی. چنانچه که خردسالان و کودکان به این مشکل دچار شوند؛ موجب مختل شدن قدرت درک – گفتار – توسعه مهارت های شخصی آن ها می شود.
سمعک ها چگونه کار می کنند؟
سمعک های شنوایی ارتعاشات صدایی وارد شده به گوش را شدت می بخشند. سلول های مویی آسیب ندیده در گوش نیز ارتعاشات بزرگتر را تشخیص داده و آن ها را به سیگنال های عصبی بدل می کنند تا این سیگنال ها بتوانند از مغز عبور کنند. آسیب دیدگی بیش از حد تارهای مویی گوش و سلول ها نشان دهنده شدت کم شنوایی در فرد است.
اختلال گفتاری
اختلال گفتاری صدا وضعیتی است که یک فرد در ایجاد یا تلفظ صدا مشکل دارد. علل ایجاد اختلالات گفتاری متفاوت است. ممکن است محیطی باشد و یا مرکزی. اختلالات گفتاری ممکن است مشکلات جزئی در تلفظ صدا باشد و یا به طور کلی فرد از صحبت کردن عاجز باشد و یا به صورت یکنواخت و آوایی صحبت کند.
انواع اختلالات گفتاری
- لکنت زبان
- اضافه یا حذف تلفظ‌ها
- طولانی کردن کلمات
- اعوجاج صدا هنگام صحبت کردن
- مشکلات مربوط به بیان
- مکث هنگام صحبت کردن
- ناامیدی در فرد هنگام برقراری ارتباط با دیگران
- اختلالات تلفظی
اختلالات گفتاری میتواند به دلایل زیر ایجاد شود.
اختلالات رشدی
• اختلالات عصبی
• سندرم های ژنتیکی
• کم شنوایی
• بیماری
درمان اختلالات گفتاری
برخی از اختلالات گفتاری خفیف پس از مدتی خودبه‌خود ناپدید می‌شود. معمولاً اختلالات گفتاری درمان دارویی ندارد، اما اگر جایگاه‌های تلفظ صدا دچار ناهنجاری ساختاری شده باشد با عمل جراحی ممکن است درمان‌پذیر باشد. اما پرکاربردترین درمان اختلالات گفتاری، گفتار درمانی و توانبخشی گفتار است که به طیف وسیعی از افراد دچار این اختلالات کمک فراوانی میکند. این اختلالات شامل موارد ذیل می‌باشد.
مشکل روانی گفتار
اختلالات لکنت زبان
مشکلات در بیان زبان
اختلالات صدا بر اثر موارد ذیل :
- ندول و پولیپ تارهای صوتی
- فلج تارهای صوتی
- اختلالات بلع
- بیماری‌های رفلکس معده
- سکته
- آسیب به سر یا نخاع
- اختلالات زبان نوشتاری
- اختلالات رشدی
گفتار درمانگر برنامه‌های تمرینی و توانبخشی بسته به نوع اختلال گفتاری، برای شما ابعاد میکند و در جلسات مختلف به شما آموزش می‌دهد. این برنامه‌ها و فعالیت‌ها شامل:
- آموزش دستور زبان و ایجاد ساختار جمله مناسب
- تمرینات برای تقویت حرکات لب و اندام‌های گفتاری برای تلفظ و ایجاد صدا.
- آموزش روش‌های ارتباطی مثل لب خوانی، تشخیص حالات چهره و استفاده از فناوری‌های کمکی
- تمریناتی برای تقویت عضلات بلع برای افرادی که اختلالات بلعی دارند.
رابطه بین کم‌شنوایی و اختلالات گفتاری
یکی از مهمترین علل ایجاد اختلالات گفتاری مخصوصاً در کودکان کم‌شنوایی می‌باشد. به دلیل این که دوران بحرانی رشد گفتار و زبان در کودکان معمولاً بین 6 ماهگی تا 2 سالگی می‌باشد و در این دو دوره گفتار و زبان شکل می‌گیرد. هرگونه کم‌شنوایی و اختلال در ورودی صدا، باعث ایجاد اختلالات جبران‌ناپذیری در گفتار و زبان کودک می‌شود.
تشخیص به موقع کم شنوایی و مداخلات به موقع درمانی و توانبخشی (سمعک و تربیت شنوایی و گفتار درمانی) تا حد زیادی از ایجاد اختلالات زبانی و گفتاری در کودکان جلوگیری میکند. کودکانی که دچار اختلالات شنوایی هستند و کم شنوایی آنها به موقع تشخیص داده نشود دچار اختلالات گفتاری و زبانی نسبتاً شدیدی در آینده خواهند شد که جبران آن بسیار سخت و مشکل است. پس مداخلات تشخیص و توانبخشی قبل از 6 ماهگی برای ما اهمیت بسیار زیادی دارد.
برای درمان و تشخیص اختلالات گفتاری و کم‌شنوایی به چه مراکزی مراجعه کنیم؟
برای تشخیص کم‌شنوایی در کودکان و نوزادان برنامه‌های غربالگری تدوین شده‌ایی در حال اجرا می‌باشد که در بیمارستان‌ها و مراکز معتبر شنوایی‌سنجی در چند مرحله از تمام نوزادان تازه متولد شده آزمایش‌های غربالگری شنوایی (ABR , OAE) انجام می‌شود که در صورت تشخیص کم‌شنوایی اقدامات توانبخشی و تجویز سمعک به موقع برای این کودکان انجام شود.
بعد از تشخیص کم‌شنوایی، تجویز سمعک صورت می‌گیرد و بعد از تجویز، کودک برای یادگیری گفتار و زبان به مراکز گفتار درمانی و تربیت شنوایی معتبر معرفی می‌گردند. پس تشخیص و درمان به صورت کار تیمی بر عهده شنوایی شناسان و گفتار درمانگرها می‌باشد. و ارتباط مستمر و مداوم بین این دو تخصص مهم و حیاتی است. بزرگسالان نیز برای تشخیص کم‌شنوایی و اختلالات گفتاری به مراکز معتبر شنوایی سنجی و گفتار درمانی مراجعه کنند و در صورت نیاز برای درمان از مداخلات توانبخشی و سمعک بهره ببرند تا از عوارض کم‌شنوایی اختلالات گفتاری در زندگی خود بکاهند.
پایان بندی
اختلالات شنوایی و گفتاری ممکن است در هر فردی و در هر سنی رخ دهد. این اختلالات ممکن است نتیجه یک شرایط خاص یا از نتایج چند علت واضح باشند. برخی نیز با این اختلالات متولد می شوند که ممکن است با افزایش سن این مشکل تشدید شود.
چنانچه که در اوایل دوران کودکی تشخیص داده شود، مراقبت و پیگیری بیشتر می تواند به کمک کودک بیاید. در هر سن و موقعیتی که هستید، برنامه ها و خدمات زیادی برای کمک به شنوایی و گفتار در دسترس شما هستند کافیست مشکل را به موقع و درست تشخصی دهید، سمعک اشراق با ارائه مدرن ترین سمعک ها با کیفیتی درخور ضمن ارائه گارانتی از بهترین گزینه ها برای خرید سمعک است.
