سیستم شنوایی

 شنوایی یکی از حواس اصلی و حیاتی انسان است که نقش مهمی در برقراری ارتباط، درک گفتار، واکنش به صداهای محیطی و افزایش کیفیت زندگی ایفا می کند. عملکرد دقیق و هماهنگ سیستم شنوایی به ما امکان می دهد تا صداها را از محیط دریافت، پردازش و تفسیر کنیم. این فرآیند از ورود امواج صوتی به گوش آغاز می شود و با انتقال آن ها به مغز و تبدیل به اطلاعات قابل درک، ادامه می یابد. در این متن، به زبان ساده و کاربردی، ساختار و عملکرد اجزای مختلف سیستم شنوایی را توضیح می دهیم تا درک بهتری از این حس ارزشمند فراهم شود.

عملکرد سیستم شنوایی بسیار پیچیده است که به صورت ساده و مختصر این عملکرد را می توان به این صورت بیان کرد:

1.  صدا از طریق هوا به صورت امواج صوتی در حال حرکت (جابجایی مولکول های هوا) توسط لاله گوش جمع آوری می شود و از مجرای گوش به سمت پرده گوش حرکت می کند.
2. امواج صوتی باعث حرکت و لرزش پرده گوش می شود. در این لرزش به استخوانچه های به هم پیوسته گوش میانی منتقل می شود.
3.  لرزش استخوانچه ها باعث حرکت و لرزش مایع داخل حلزون گوش می شود.
4.  حرکت مایع گوش باعث خم شدن سلول های مویی حلزون شده و این سلول ها تکانه های مکانیکی را تبدیل به امواج الکترونیکی می کنند.
5.  این امواج الکتریکی از طریق عصب شنوایی به مغز منتقل می شود و در آن جا تفسیر و درک می شوند.

سیستم شنوایی انسان به دو بخش محیطی و مرکزی تقسیم شده که در مورد آن ها توضیحاتی ارائه می دهیم.

جدول : اجزای سیستم شنوایی انسان

سیستم شنوایی محیطی

گوش خارجی

گوش خارجی شامل لاله گوش و مجرای گوش است و نخستین ایستگاه در مسیر شنوایی محسوب می شود. این بخش وظایف مهمی در دریافت و تقویت صدا دارد:

• لاله گوش با شکل خاص و برجستگی های طبیعی خود، صداها را از محیط جمع آوری کرده و به سمت مجرای گوش هدایت می کند. همچنین در جهت یابی صداها نقش موثری دارد.
• مجرای گوش مانند یک لوله نیمه باز عمل می کند و با ایجاد رزونانس صوتی، فرکانس های گفتاری (۲ تا ۳ کیلوهرتز) را تقویت می کند؛ این باعث درک بهتر گفتار می شود.

این مجرا از دو بخش غضروفی و استخوانی تشکیل شده و دارای غدد چربی و عروق خونی فراوان است. در برخی افراد، فعالیت بیش ازحد غدد چربی باعث تجمع جرم گوش می شود که در صورت زیاد بودن، ممکن است موجب انسداد مجرا و کاهش شنوایی شود.

با این حال، وجود مقدار مناسب جرم گوش ضروری است، چرا که:

از گوش در برابر رطوبت محافظت می کند،

مانع رشد باکتری ها و قارچ های مضر می شود.

دستکاری و تمیز کردن بیش ازحد گوش می تواند باعث خشکی، خارش و آسیب به پوست مجرا گردد.

گوش میانی

گوش میانی بخشی مهم از مسیر شنوایی است که وظیفه انتقال و تقویت صدا را بر عهده دارد. این بخش شامل پرده گوش، زنجیره استخوانی و شیپور استاش است:

پرده گوش:

غشایی بسیار نازک و انعطاف پذیر با سه لایه مقاوم.

امواج صوتی را دریافت کرده و به استخوان های گوش میانی منتقل می کند.

زنجیره استخوانی گوش میانی:

شامل سه استخوان کوچک به نام های چکشی، سندانی و رکابی.

این استخوان ها به هم متصل بوده و مانند یک اهرم تقویتی عمل می کنند.

یک سر آن ها به پرده گوش و سر دیگر به دریچه بیضی در ابتدای حلزون گوش متصل است.

وظیفه شان انتقال ارتعاشات صوتی به مایعات گوش داخلی است.

شیپور استاش:

کانالی باریک که گوش میانی را به پشت حلق متصل می کند.

وظیفه اش متعادل کردن فشار هوا در دو سمت پرده گوش است.

نقش مهمی در حفظ سلامت شنوایی، به ویژه در هنگام بلع، خمیازه یا تغییر ارتفاع دارد.

نقش کلی گوش میانی:

انتقال و تقویت صدا به گوش داخلی.

محافظت از گوش در برابر صداهای بسیار بلند از طریق رفلکس صوتی (حرکت محافظتی استخوان ها در برابر شدت صدا).

گوش داخلی
عضوی است که داخل استخوان گیجگاهی استخوان جمجمه قرار دارد که به صورت مارپیچ و حلزونی مانند می باشد که بر روی آن مجاری نیم دایره و تعادلی قرار گرفته است. به طور کلی عمل کرد گوش داخلی به دو قسمت شنوایی و تعادل تقسیم بندی می شود. قسمت شنوایی آن حلزون مانند است که پر از مایع می باشد و اندام های حسی شنوایی در درون آن می باشد. سلول های مویی در این مایع شناور است و حرکت مایع بر اثر ارتعاشات صدا باعث حرکت این سلول های مو مانند می شود. حرکت این سلول ها باعث ایجاد جریان الکتریکی شده. این جریان از طریق عصب شنوایی برای تفسیر و درک و پاسخ های لازم بدن به مغز فرستاده می شود. اندازه سلول های مویی در حلزون گوش متفاوت است. هر چه قدر این سلول ها بلند تر باشد به فرکانس های بم حساس تر می باشد و هر چه کوتاه تر باشد به فرکانس های زیر بیشتر از خود واکنش می دهند. به طور کلی می توان گفت وظیفه گوش خارجی و میانی انتقال صدا و تقویت آن و گوش داخلی تبدیل صدا به امواج الکتریکی می باشد.

سیستم شنوایی مرکزی

امواج الکتریکی از سلول های مویی داخلی وارد عصب هشت در قسمت تحتانی ساقه مغز می گردد و به مغز فرستاده می شود. در ساقه مغز هسته های حلزونی به صورت ایستگاه هایی مسئول دسته بندی و سیگنال های سازماندهی صدا ها از نظر زیر و بمی، زمان و شدت بوده و این سیگنال های سازمان دهی شده را به تالاموس ها و مغز می فرستد. تالاموس ها مسئول جمع آوری و مرتب سازی اطلاعات حسی از تمام حواس و هدایت آن ها به مکان های مناسب قشر مغز برای تهیه و ایجاد پاسخ مناسب (مانند پاسخ کلامی، رفلکس و...) سیگنال ها برای پردازش به مغز (لوپ گیجگاهی) می رسند و در آن جا محتوا و معنی صدا و چگونگی پاسخ به صدا رمز گشایی و پردازش شده و مغز دستورات لازم را برای پاسخ مناسب به اندام های بدن می دهد.

کلینیک سمعک اشراق با ارائه انواع خدمات شنوایی سنجی و سمعک همواره عزیزان کم شنوا و مدد جویان را همراهی کرده و با استفاده از به روزترین ابزار ها با تشخیص دقیق و مشاوره برای انتخاب مناسب ترین سمعک به آن ها یاری رسانده است.

سؤالات متداول درباره سیستم شنوایی

1. سیستم شنوایی از چه بخش هایی تشکیل شده است؟

سیستم شنوایی انسان به دو بخش اصلی تقسیم می شود:

سیستم شنوایی محیطی: شامل گوش خارجی، گوش میانی و گوش داخلی.سیستم شنوایی مرکزی: شامل عصب شنوایی، ساقه مغز، تالاموس و قشر شنوایی در مغز.

2. وظیفه اصلی هر قسمت گوش چیست؟

گوش خارجی: جمع آوری و تقویت صدا.

گوش میانی: انتقال و تقویت امواج صوتی.

گوش داخلی: تبدیل صدا به پیام های الکتریکی و حفظ تعادل.

سیستم مرکزی: تفسیر، پردازش و پاسخ به صداها.

3. چرا گاهی گوش ها جرم می گیرند و آیا این خطرناک است؟

جرم گوش نقش محافظتی دارد و از عفونت، خشکی و ورود گرد و غبار جلوگیری می کند. ولی اگر بیش ازحد تجمع یابد، می تواند منجر به گرفتگی مجرای گوش و کاهش شنوایی شود.

4. شیپور استاش چه نقشی دارد؟

شیپور استاش فشار دو طرف پرده گوش را متعادل می کند، مخصوصاً هنگام بلع، خمیازه یا تغییر ارتفاع. اختلال در عملکرد آن ممکن است موجب احساس گرفتگی گوش یا حتی درد شود.

5. سلول های مویی در گوش چه وظیفه ای دارند؟

این سلول ها ارتعاشات مایع در حلزون گوش را به سیگنال های الکتریکی تبدیل می کنند. آسیب به این سلول ها باعث کم شنوایی دائمی می شود.

6. صدا چگونه به مغز می رسد و درک می شود؟

صدا ابتدا به امواج الکتریکی تبدیل شده، سپس از طریق عصب شنوایی به ساقه مغز، تالاموس و در نهایت به قشر شنوایی مغز می رسد تا تفسیر شود.

7. آیا همه کم شنوایی ها با سمعک درمان می شوند؟

خیر. نوع و شدت کم شنوایی در انتخاب روش درمان مؤثر است. سمعک معمولاً در کم شنوایی های حسی عصبی مؤثر است و باید با مشاوره تخصصی انتخاب شود.

8. چطور می توان از گوش ها مراقبت کرد؟

از قرار گرفتن در معرض صداهای بلند اجتناب کنید.گوش ها را بیش از حد تمیز نکنید.در صورت کاهش شنوایی یا درد، سریعاً به متخصص مراجعه کنید.

9. نقش کلینیک های شنوایی سنجی چیست؟

کلینیک هایی مثل سمعک اشراق با انجام تست های دقیق شنوایی، مشاوره تخصصی و تجویز سمعک مناسب به بهبود کیفیت زندگی افراد کم شنوا کمک می کنند.برای اطلاع از قیمت و خرید سمعک